Spaans protestantisme niet denkbaar zonder Gibraltar

Bij de Vrede van Utrecht in 1713 werden het stadje Gibraltar plus de 426 meter hoge rots aan Engeland toegewezen. Dat heeft Spanje altijd aangevochten. Maar Engeland wilde dit strategische punt absoluut niet meer kwijt. Vanaf deze rots in het uiterste zuiden van Spanje beheers je de Straat van Gibraltar, de nauwe verbinding tussen Atlantische Oceaan en Middellandse Zee. Momenteel is de diplomatieke strijd wat geluwd. In ieder geval mag nooit worden vergeten dat Gibraltar voor de verbreiding van het Evangelie in Spanje uiterst belangrijk is geweest, met name in de 19e eeuw.

Gevluchte Spaanse protestanten en vooral hun leiders vonden in het Engelse Gibraltar de vrijheid van godsdienst die het rooms-katholieke Spanje hun ontzegde. En vanuit Gibraltar probeerden zij en Engelse medestanders plus Bijbelgenootschappen zoveel mogelijk voor Spanje te doen. Dat begon in de provincie die direct aan Gibraltar grenst: Andalusië, met grote steden als Cádiz, Granada, Málaga en Sevilla. Er werd veel vrucht gezien!

Drie personen lichten we eruit: Rule, Ruet en Cabrera.
a) Rule (1802-1890). William H. Rule was een Engelse methodistenzendeling. Hij hield in Gibraltar zowel Engels- als Spaanstalige kerkdiensten en zette dag- en avondonderwijs op.

b) Ruet (1826-1878). De Catalaanse operazanger Francisco de Paula Ruet was onder de waldenzen in Italië tot bekering gekomen. Teruggekeerd in Barcelona, preekte hij maandenlang voor een talrijk gehoor. Na gevangenschap week hij uit naar Gibraltar, waar hij tot predikant werd bevestigd.

c) Cabrera (1837-1916). Na een grondige theologische priesteropleiding trad Juan-Bautista Cabrera Ivars uit de RK-Kerk en vluchtte naar Gibraltar. Cabrera verliet later de mede door hem opgerichte presbyteriaans-gereformeerde kerk IER = IEE en stichtte in 1880 de nog steeds bestaande episcopale kerk van Spanje, de IERE.

Enorme ijver

Alle drie –en nog een heleboel andere medestanders, zoals de bekende Matamoros– legden deze predikanten een bijna onnavolgbare ijver aan de dag: in prediking, kerkstichting, onderwijs, fundamenteel protest tegen dwalingen van de RK-Kerk, vertaling van stichtelijke lectuur en gezangen, het clandestien laten drukken van Bijbels en het bepleiten van godsdienstvrijheid bij de overheid.



In hoeverre dat werk mogelijk was, hing sterk af van de elkaar snel opvolgende Spaanse regeringen. De glorietijd vormde het zestal jaren na de Glorieuze Revolutie van september 1868. Nooit heeft het Spaanse protestantisme zo fundamenteel bezig kunnen zijn als in die korte tijd van liberale tolerantie. Die periode was ingeluid door generaal Prim. Deze voorman van de revolutie zei in een onderhoud met Cabrera: ‘U kunt nu met uw Bijbel onder de arm heel Spanje doortrekken en preken.’

Toekomst Rots

Tegenwoordig hebben de Spaanse protestanten geen hulp vanuit de Rots (gangbare bijnaam voor Gibraltar) meer nodig. Ook lijkt het protestantisme in de rotsstad niet aan secularisatie te ontkomen. Voorjaar 2023 werd de monumentale, oorspronkelijk als garnizoenskerk gestichte St. Andrew’s van de Church of Scotland te koop aangeboden, omdat de diensten nauwelijks bezoekers meer trokken.